Charleston#5: Patron Driven Acquisition

Het kan natuurlijk niet uitblijven, ik heb ook lezingen over PDA bijgewoond. Eentje van Michael Levine-Clark (een autoriteit, vergelijkbaar met Rick Anderson), een andere over PDA binnen een consortium. Het invoeren van PDA-projecten in een consortium in plaats van in een afzonderlijke bibliotheek lijkt een trend te zijn. Er waren meerdere lezingen over dit onderwerp.

To my defence: ik heb meer dan 10 lezingen over PDA niet bijgewoond. Zo’n conferentie is vooral ook een manier om je horizon te verbreden.

PDA nu en in de toekomst

Michael Levine Clark van Denver University Library sprak samen met iemand van Yankee Book Peddler (de grootste boekleverancier van de VS) over PDA/DDA. Allereerst het verschil tussen PDA en DDA. Voor Michael zijn dat verschillende termen. PDA hebben we altijd al gedaan, via aanschafwensen, collectievorming afgestemd op O&O etc. DDA voegt een tijdsdimensie toe: toegang op het moment van de vraag. Dat leidt tot een nieuwe definitie van de collectie: “Everything we can provide in a timely manner, bounded only by budget”. DDA mag geen bezuiningtool zijn, maar moet een middel zijn om het budget gerichter te besteden.

Yankee Book Peddler heeft gegevens over de markt. Zij zijn sterk gericht op de Engelstalige markt en hebben in het laatste jaar 62.000 nieuwe titels geprofileerd (wat volgens mij geen juiste vertaling van “ profiled” is, maar wel een goede term voor wat een attenderingsdienst doet). Ter vergelijking, de jaarlijkse wereldwijde boekproductie wordt geschat op een miljoen titels. Opvallend, blijkbaar tekenend voor de Amerikaanse markt, is dat 65% van de door hen geleverde boeken binnen een approval plan werden geleverd.
Tegenover een recente daling van de papieren publicaties met 14% (eerste week september) staat een stijging van ebooks met 44%. In haar samenwerking met bibliotheken ziet YBP een sterke toename van de integratie van papier en electronisch in approval plans. Ook komen er wekelijks nieuwe PDA-programma’s bij. Inclusief die via consortia.

De simultane publicatie van gedrukte en electronische boeken stijgt snel en is nu meer dan 30%. Maar, van 70% van de boeken verschijnt de electronische equivalent dus later of helemaal niet! Het lijkt er wel op dat uitgevers nu inzetten op de distributie van hun e-books op verschillende manieren en aggregators als EBL en Ebrary niet langer uitsluiten. Was ruim een jaar geleden 33% van de Springer titels beschikbaar via aggregators, nu is dat bijna 70%.

Terug naar Denver. In een eerdere pilot met PDA hebben ze veel geleerd (niet teveel titels beschikbaar stellen, de drempel voor aankoop niet te laag maken). Die lessen hebben ze meegenomen naar een nieuwe pilot met EBL:

• De eerste vijf minuten zijn vrij, daarna wordt een Short Term Loan geactiveerd.
• Na drie Short Term Loans wordt bij de vierde raadpleging een aankoop gedaan. Vaak zijn dit overigens drie leningen door een zelfde klant.
• Als resultaat zijn in iets minder dan een jaar 325 titels gekocht, 3600 titels een of meerdere keren uitgeleend (maar niet gekocht) en 6500 titels gratis bekeken.
• 30% van de gebruikte titels had een gedrukte equivalent in de collectie van de bibliotheek. Was er behoefte aan een e-book, of is de gedrukte versie over het hoofd gezien?

Kijkend naar de toekomst wil Michael Levine-Clark werken naar multiformat DDA. Daarvoor is de samenwerking met een vendor onontbeerlijk. De bibliotheek kan dit niet alleen. Het gaat om (de beeldspraak is precies tegengesteld aan die van Rick Anderson) het vullen en onderhouden van de poel.

• Allereerst moet de poel van DDA-titels gevuld worden. Maar daarna volgt het onderhoud. Laat je alle titels altijd beschikbaar voor aanschaf, of verwijder je deze na een x aantal jaren? Is een te grote poel met titels wel een probleem? Het aantal titels groeit misschien, maar de klantengroep en hun behoeftes zijn constant.
• Als je al titels verwijderd, moet je daarin selectief zijn. Titels die eerder geraadpleeg zijn (maar niet gekocht) wil je niet weggooien. De klant verwacht immers dat deze beschikbaar zijn.
• Het kan zijn dat je aan het eind van het jaar de poel tijdelijk wilt uitschakelen, totdat er weer nieuw budget beschikbaar is.

Demand Driven Acquisition heeft een aantal interessante gevolgen. Voor het vakgebied Tourism/Hospitality waren alle relevante boeken beschikbaar binnen het DDA-profiel. De bibliotheek had daardoor geen bestemming meer voor het reguliere budget voor dit vakgebied. Uiteindelijk betekent DDA dat je budgettoekenning, in ieder geval op microniveau, moet loslaten. De verdeling van het budget is niet op basis van omvang, maar op basis van de behoeften van de disciplines. Is dat uiteindelijk niet eerlijker?

Voor naslagwerken zullen de uitgevers een ander model willen. Het gaat om boeken die kort gebruikt worden om iets op te zoeken. In een DDA-model waarin de eerste vijf minuten gratis zijn zal bijna nooit een lening of aankoop van zo’n werk in gang gezet worden.

PDA in een consortium

Een interessant idee, maar een minder interessante lezing. Een consortium van 36 bibliotheken (Orbis Cascade Alliance) doet in samenwerking met EBL en Yankee Book Peddler een PDA-pilot. Alle bibliotheken storten een bijdrage in een fonds. Van dat geld worden via PDA boeken gekocht (drie keer een Short Term Loan, definitieve koop bij het vierde gebruik), waarna het boek voor klanten van alle 36 bibliotheken toegankelijk is.

Zoals bij alle PDA-pilots bleek de discoverability van de e-books het grootste probleem. Uit de eindevaluatie hopen ze ook conclusies te kunnen trekken over de beste opties voor de vindbaarheid van e-books. Wanneer verschillen in het gebruik van e-books tussen verschillende bibliotheken teruggeleid kan worden naar de vindbaarheid van e-books in die bibliotheken.

Wanneer is dit model interessant? Voor bibliotheken wanneer er overlappende aandachtsgebieden zijn. Boeken die anders meerdere keren werden aangeschaft worden nu een keer aangeschaft. Voorafgaand aan de pilot waren gegevens over de aanschaf en het gebruik van de collecties al met elkaar vergeleken. Uit de eerste gegevens bleek ook dat het gebruik van een specifiek e-book zich niet tot één universiteit beperkte.

Maar voor de leverancier is dit model juist interessant wanneer er weinig overlap is tussen de verschillende bibliotheken.

De hamvraag: wat levert zo’n gezamenlijk PDA-programma eigenlijk op. Die vraag werd niet beantwoord. Het business model achter een consortium PDA is mij nog niet helemaal duidelijk. Waarom wil een leverancier dit? Een voordeel voor bibliotheken is wel dat dit het ontbreken van IBL-verkeer bij e-books ondervangt.

Slotopmerking
Een andere trend lijkt PDA/DDA op de platforms van uitgevers te zijn. Van Cambridge wist ik dit al. De Gruyter presenteerde tijdens de conferentie haar nieuwe integrale platform voor alle e-content en blijkt daar ook een PDA-model aan te koppelen. De Gruyter heeft, in tegenstelling tot Cambridge volgens mij, geen enkele DRM op haar materiaal. Dat is natuurlijk een groot voordeel ten opzichte van De Gruyter titels via EBL (als ze die al hebben). Om de titels van De Gruyter op te nemen in een PDA-programma zullen we uiteindelijk moeten samenwerken met een vendor (Blackwell, Stern of andere) en niet rechtstreeks met EBL.