Verslag over de bijeenkomst: De evoluerende academische uitvoer en het bijbehorende rentmeesterschap ecosysteem

Dit is een gecombineerde bijdrage van Tessa Pronk (10 juni) Theo Engelman (10/11 juni) en Jan Molendijk (11/12 juni)

Op 10 juni was de OCLC/DANS workshop over “The evolving scholarly record and the evolving stewardship ecosystem”, naar aanleiding van het OCLC rapport hierover. In het kort behandelt het rapport het volgende. Onderzoekers produceren naast traditionele papers ook veel materiaal IN AANLOOP NAAR en NAAR AANLEIDING VAN het paper materiaal dat ook opgeslagen kan worden. Denk dan aan onderzoeksvoorstellen, ruwe data, protocollen, software, presentaties op conferenties, posters, discussies over een paper, samenvattingen, blogs. Er is een trend gaande om deze materialen als onderdeel van de ‘scholarly record’ te zien. Hier ligt een uitdaging om deze materialen te formaliseren als deel van de output door ze te verzamelen, refereerbaar te maken en toegankelijk. OCLC ziet als sleutelrollen hierbij 1) creëren 2) fixeren 3) gebruiken 4) collectioneren. Verschillende belanghebbenden kunnen deze rollen vervullen. In sommige scenario’s worden rollen gepasseerd, bijvoorbeeld bij social media gaat de lijn direct van creëren naar gebruiken.
De workshop had drie keynote speakers: Ricky Erway van OCLC research, die het rapport uiteenzette, Natasa Milic-Frayling van Microsoft Research die vertelde over initiatieven om het onderzoeksproces digitaal vast te leggen, en Herbert van de Sompel die zijn visie gaf op de trends binnen het wetenschappelijke onderzoek (een slide uit een eerdere presentatie):

slide uit presentatie “evolving scholarly record”

Als afsluiting waren er break-out sessies waar gediscussieerd werd over alles wat langs was gekomen. In de sessie van Tessa werd het gebruik van vaste identifiers zoals ORCID en ISNI benadrukt. Bovendien kwam de conclusie dat de bibliotheek zich de rol zou kunnen toe-eigenen om zich te ontfermen over de scolarly output die nog niet door commerciele partijen opgeeist zijn, zoals ze ook met PhD-theses hebben gedaan.
In de sessie van Theo ging het over het bevorderen van alliaties tussen de diverse belanghebbenden, waaronder als eerste de onderzoekers/wetenschappers, daarna bibliotheken, institutionele ICT-afdelingen/datacenters, beleidsmakers op institutioneel/regionaal/nationaal/internationaal terrein, financiers van onderzoek en uitgevers. Daarbij spelen wortel/stok strategiën een rol. Naast het stellen van onmisbare regels en het vastleggen van afspraken/protocollen rondom het vastleggen van de diverse vormen van research data werkt met name het creeëren van bewustzijn van het eigen belang voor elke partij als alliantie bevorderend. Als laatste werd gewezen op het gebruik maken van kansen zoals de recente wetenschappelijke fraude affaires in Nederland waarmee via de publieke opinie bij beleidsmakers een gevoel van urgentie onstaat voor de nodige beleidsbeslissingen inclusief het vrijmaken van de daarbij horende middelen om dat beleid uit te voeren.

Op 11 juni ’s morgens werd de workshop vervolgd met presentaties vanuit diverse internationale (maar ook Nederlandse en Utrechtse) initiatieven en ontwikkelingen om de verandering in wetenschappelijk onderzoek en communicatie te ondersteunen. Anja Smit vertelde over hoe de UBU met VKC’s, ABO (Annoted Books Online) en DVN gereageerd heeft op vragen om ondersteuning vanuit de onderzoeksgemeenschap, maar ook hoe de UBU zelf initiatieven zoals Igitur ontwikkelt en presenteert naar de onderzoeksgemeenschap. Vanuit de British Library en Nijmegen werden mooie voorbeelden gepresenteerd welke tot nog toe onvoorziene mogelijkheden allemaal aangeboord kunnen worden als veel full-tekst data of gedigitaliseerde afbeeldingen beschikbaar komen. De British Library was zelf ook verbaasd dat het publiceren van scans van afbeeldingen zonder metadata op Flickr binnen 6 maanden 150 miljoen ‘views’ trekt, waarbij waardevolle metadata door de viewers d.m.v. tagging wordt toegevoegd aan de afbeeldingen.
In de middagsessie presenteerden Edinburgh en Amsterdam hun reeds lopende projecten voor het opzetten van diensten op het gebied van research data management en Paul Wouters van CSTS in Leiden toonde de waarde en mogelijkheden van ‘metrics’ om de impact en toegevoegde waarde van onderzoek uit te tillen boven de momenteel hoog in aanzien staande citatie ranglijsten en tijdschrift impact factors.
Mica Altman van MIT benadrukte daarna het belang van researcher identifiers en gaf een goed beeld van de diverse systemen (ISNI, OrcID en spelers die zich nu al bezig houden met deze materie.
Paolo Manghi, als onderzoeker verbonden aan het ISTI in Italië gaf als laatste een interessante presentatie over OpenAir en de impact dat de Horizon 2020 van de EU gaat hebben op onderzoek, onderzoeks financiering en onderzoeksdata/resultaten. De nadruk op Open Access voor zowel data als publicaties in die EU agenda kan van grote invloed zijn op de behoefte aan faciliteiten voor en ondersteuning van onderzoekers, waarin bibliotheken een belangrijke rol kunnen spelen.
Ter afsluiting werden alle deelnemers uitgenodigd voor een rondleiding door de zeer interessante tentoonstelling ‘De Krim – Goud en Geheimen van de Zwarte Zee’ met historische artefacten van De Krim verzorgd door de afdeling bijzondere collecties van de UvA in het Allard Piersson museum. Deze tentoonstelling is nu wel heel actueel, aangezien de collecties bij de opening in bruikleen waren van musea in De Krim, terwijl daar ineens een compleet nieuwe staat is ontstaan, die weliswaar door weinig landen erkend wordt, maar waarvan de nieuwe machthebbers zeker aanspraken op teruggave van de geleende ‘schatten’. Uiteraard maakt de Oekraïnse regering in Kiev diezelfde aanspraken ook, je zal maar conservator zijn van zo’n tentoonstelling 😉

Op 12 juni vond de laatste sessie plaats, met drie plenaire sprekers en een discussie in de hele groep. De sprekers benadrukten allen het belang van een gerichtheid op de gebruiker, maar ieder vanuit een ander perspectief. Lynn Silipgni Connaway van OCLC Research presenteerde de uitkomsten van een aantal onderzoeken naar hoe mensen informatie zoeken – binnen of buiten de bibliotheek. Op zich is het niet (meer) verrassend dat Google en Facebook het winnen van de bibliotheek, maar wel dat gebruikers met inzichten komen als “zou het niet geweldig zijn als je gewoon naar de bibliotheek kunt bellen en iemand je vraag kunt voorleggen” – iets wat in heel veel bibliotheken al tientallen jaren mogelijk is. Nog een verrassend inzicht: scholieren vragen liever iets aan hun vader dan aan hun moeder, want vader geeft gewoon het antwoord, en moeder probeert hen te leren hoe ze het antwoord in het vervolg kunnen vinden – klinkt dat niet bekend?
Paul-Jervis Heath, als Head of Innovation en Chief Designer actief bij de University of Cambridge bekeek bibliotheekdiensten vanuit een design perspectief, en dat begint met het observeren van gebruikersgedrag. Dat gaat heel ver: van het gebruiken van een diary app, via life-logging camera’s tot het in persoon schaduwen van gebruikers in hun werk – kijken, observeren en leren van werkelijk gebruik. De methode lijkt heel sterk op wat wij doen met Lean Startup en levert hen opmerkelijke inzichten op, zoals dat een student alles wat buiten de driehoek kamer – faculteitsgebouw – favoriete supermarkt ligt als ‘ver’ ervaren – zit uw bibliotheek op de juiste plek?
James Michalko van OCLC Research tenslotte keek naar de reorganisaties die veel bibliotheken nu doorvoeren – uiteindelijk allemaal in de richting van een ‘user centered’ organisatie, dus minder vanuit functies gedacht, en meer vanuit klantgroepen (bijv. onderzoekers, studenten, docenten). Research Data Management is voor veel bibliotheken het middel om de dialoog met onderzoekers opnieuw aan te gaan en te kijken waar de bibliotheek waarde kan toevoegen aan het totale proces van de universiteit.
Al met al drie heel interessante dagen met veel nieuwe inzichten en levendige discussies. Als de presentaties online komen zullen we hier een link opnemen.