Digital Humanities Clinic (dag 1)

Vandaag was de eerste van vijf Digital Humanities Clinics. Doel van deze reeks is medewerkers van bibliotheken en verwante instellingen kennis te laten maken met Digital Humanities.

In het programma brengen we met hulp van de onderzoekers zelf het kennisniveau van de deelnemers omhoog. Door samen te leren hoe de onderzoekers gebruik maken van digitale collecties wordt de bibliotheek de gesprekspartner voor onderzoekers die nog niet zo digitaal vaardig zijn, maar dit wel willen. Met dit traject word je geen programmeur of datacruncher, maar het geeft je wel voldoende kennis om te adviseren en begeleiden bij nieuw DH-onderzoek.

Het ochtendprogramma bestaat steeds uit lezingen, het middagprogramma uit een workshop.

Digitalisering

Marco de Niet, directeur van DEN Kennisinstituut Digitale Cultuur mocht aftrappen met een lezing over digitalisering. Zijn presentatie ging vooral in op de meer beleidsmatige kanten van digitalisering, niet de praktische aspecten. Digitaliseren is meer dan scannen alleen, het gaat om de informatie, de context, de ontsluiting.
Hij noemde “trots op het eigen vak” als grote vijand bij digitaliseringsprojecten. Bibliotheken, archieven, musea etc. digitaliseren teveel vanuit hun eigen expertise, het is goed om over de grenzen van je sector te kijken en samen te werken. Een historische atlas zal door een bibliotheek bijvoorbeeld heel anders gedigitaliseerd worden dan door een museum.

Zijn presentatie bevatte ook wat ontluisterende cijfers (binnenkort op de website van DEN).

• 74% van de collecties van erfgoedinstellingen is niet online beschreven
• 45% van de gedigitaliseerde collecties is niet online beschikbaar (gedigitaliseerd voor eigen gebruik, vanwege auteursrecht alleen binnen de instelling beschikbaar)
• 51% van de metadata is niet beschikbaar in het publieke domein

Een laatste interessante waarneming vond ik de gebruiker centraal?, met vraagteken dus. Er is een fundamenteel verschil tussen commerciële instellingen die volledig de gebruikers volgen (wat wil de klant, daar maken we een product bij) en erfgoedinstellingen die een verantwoordelijkheid hebben voor hun materialen (we hebben een object, hoe betrekken we het publiek daarbij?).

Databases

Marnix van Berchum, buitenpromovendus muziekwetenschap aan de UU, gaf met schwung een presentatie over databases en probeerde en passant onze kennis over oude muziek wat op te vijzelen. Ik ken nu het verschil tussen een document database, relationele database en graph database, maar ga niet proberen dat hier te reproduceren.  Welk type database je ook kiest als onderzoeker, het gaat er vooral om dat de informatie goed gestructureerd en gedocumenteerd is. Dat maakt de informatie in een database duurzaam en herbruikbaar. Marnix illustreerde vervolgens de relationele database aan de hand van zijn werk voor het project Computerized Mensural Music Editing (CMME).

SQL

Dit sloot goed aan bij het middagprogramma. Janneke van der Zwaan (eScience Engineer bij het Netherlands eScience Center) gaf ons een introductie in het gebruik van SQL, een taal waarmee je relationele databases kunt bevragen en aanpassen. Dankzij Janneke (en charmante assistent Ben) snap ik wat hier staat, sterker nog ik heb het zelf geschreven:

SELECT issns, month, AVG(citation_count), COUNT(*)
FROM articles
GROUP BY month, issns
ORDER BY issns

Maar, om te relativeren, dit is zo ongeveer het equivalent van het bestellen van een stokbrood op vakantie in Frankrijk. We hebben bijvoorbeeld maar één tabel bevraagd en niet gegevens uit verschillende tabellen gecombineerd. En dat is nu juist de essentie van een relationele database.

Volgende keer: lezingen over computationeel denken en over tool- en datakritiek. In de middag een workshop Python in drie uur.