Open Access Advocacy

Eind juni was ik op de OAI7 conference in Genève, ooit begonnen als een groepje van twintig Open Access enthousiastelingen en inmiddels uitgegroeid tot een groot congres gericht op: OA beleidsmakers, funders, techneuten, OA publishers en repository managers – iedereen die OA ondersteunt, ontwikkelt of anderszins volgt.

Interessant vanuit I&M perspectief was de sessie gewijd aan Open Access advocacy, en vooral de lezing in die sessie van Monica Hammes, voormalig Deputy Director of Library Services van de universiteit van Pretoria. Zij introduceerde Open Access aan haar universiteit, richtte een Open Scholarship Unit op in de bibliotheek en regelde een succesvol OA mandaat. Hammes signaleerde – heel herkenbaar – een splagaat rond Open Access. Enerzijds is Open Access tot wetenschappelijke informatie zo’n ontzettend logische manier voor de onderzoeksgemeenschap om op de mogelijkheden van de digitale wereld in te springen (nog los van de financiële voordelen voor universiteiten). Anderzijds lijkt diezelfde onderzoeksgemeenschap het nut van Open Access nog zo weinig te begrijpen of onderschrijven. Hammes gaf cijfers rond institutionele repositories: van de 10.000 universiteiten hebben er 1972 een repository en slechts 124 een institutioneel mandaat dat onderzoekers verplicht hun output aan te leveren. Van de universiteiten vertegenwoordigd op OAI7 (een publiek dat intrinsiek actief bezig met OA, zou je zeggen), had slechts 25% een mandaat. Utrecht is er wat dat betreft ook nog niet; het mandaat dat er is, is vrijblijvend en wordt door onderzoekers als irritant ervaren weet ik uit ervaring – daar kom ik zo op terug.

Interessanter nog dan deze cijfers vond ik Hammes’ ervaringen met het slijten van de OA boodschap aan haar achterban. Succes zat ‘m vooral in het niet bezig zijn met slijten van een ideologische boodschap. Hammes pleitte voor het winnen van de harten van de onderzoekers, je afstemmen op de zaken die voor hen van belang zijn en hun zorgen of vooroordelen wegnemen. Zo werkt het beter hen getallen te geven van toenemende impact en citaties van hun onderzoeksresultaten in OA, dan betrokkenheid en kostbare tijd te vragen voor een bibliotheekmissie waarvan de voordelen niet meteen duidelijk zijn. Focus op de voordelen in vind- en zichtbaarheid, geef goede statistieken en zorg dat het makkelijk is om mee te doen. Zorg ook dat je goede informatie verstrekt om onzekerheden rond OA weg te nemen; copyright is er zo een. Hammes adviseerde verder je steeds opnieuw af te stemmen op degene die je voor je hebt (het bekende doelgroepen- en personaverhaal uit Marketing 2.0!) en persoonlijke contacten aan te gaan. En daarnaast te beginnen met de mensen die enthousiast zijn en niet met de zwartkijkers.

Het bevorderen van aanlevering aan ons eigen institutionele repository, het Igitur Archief, biedt in dit kader mogelijkheden. Gisteren hadden Martin Slabbertje en ik het erover dat het eigenlijk vreemd is dat onze wetenschappers niet happig lijken om hun materiaal full text aan te leveren via Metis: dat levert je tenslotte extra exposure op! Geen gedoe met je publicaties bijhouden op je persoonlijke webpagina – gewoon een link plaatsen naar je ID in het Igitur Archief en alles daar full text beschikbaar hebben voor iedereen die eruit wil citeren… Maar ik herinner me uit de tijd dat ik AiO was bij het OGC dat ik mails met Metis in het subject altijd wegstopte tot een later moment. Wat een gedoe, zo’n lange mail met instructies en waarom ook alweer eigenlijk? Dat is precies het punt waar wij onze onderzoekers tegemoet kunnen komen. Zorgen dat aanlevering makkelijk is en duidelijk maken wat het oplevert. In het subject zou Metis niet voor moeten komen, maar wel iets in de trant van: Vergroot nu de zichtbaarheid van uw publicaties van 2011.

De OA advocatenrol ligt binnen de UB Utrecht voor een deel bij I&M. Ik neem me voor om binnen Team M&P eens wat facts en figures op een rij te zetten rond OA, die we kunnen gebruiken om in gesprek te gaan met onze wetenschappers. Spreekster Hammes verwees nog naar een mooie checklist voor wetenschappelijke bibliotheken, zaken die je op orde moet hebben of kunt ondernemen in het kader van Open Access advocacy. De checklist is te downloaden in pdf via de website van de Association of Research Libraries.

Groeten van Inge